Ook in 2021 is het de bedoeling dat er orgelconcerten worden georganiseerd op de orgels in de Bovenkerk. Hoe deze concerten er exact uit gaan zien hangt af van de maatregelen die het kabinet zal nemen. Op deze website en via Facebook zullen wij u op de hoogte houden van de ontwikkelingen m.b.t. onze concerten.
Onze concerten beginnen om 20.00 uur, behalve de concerten op Koningsdag en Hemelvaartsdag. Deze concerten beginnen om 16.30 uur. Vanaf een half uur voor aanvang van het concerten zijn de deuren van de Bovenkerk geopend.
Feestdagen
Gezien de huidige maatregelen is het nog niet mogelijk om bezoekers te ontvangen tijdens de concerten. In ieder geval het concert op 2e Paasdag zal online zijn. Op onze Facebook-pagina zullen wij binnenkort met u delen via welk Youtube-kanaal u dit concert kunt volgen.
Hayo Boerema (Bach-concert, m.m.v. de Laurens-cantorij)
Donderdag 12 augustus
Sander van den Houten Overdag: Orgelpad Kamper Uit Dag
Donderdag 19 augustus
Gerben Budding
Donderdag 26 augustus
Wolfgang Zerer
Parkeren
Naast de toren van de Bovenkerk is een parkeerplaats (Muntplein) waar u tegen betaling kunt parkeren. Gratis parkeren kunt u op het Burgemeester Berghuisplein. Vanaf deze parkeerplaats loopt u in ongeveer 10 minuten (700 meter) naar de Bovenkerk. Voor meer informatie over parkeren in de stad Kampen zie: https://www.kampen.nl/parkeren-in-kampen.
In 1999 plaatste de firma Reil uit Heerde een nieuw koororgel in de Bovenkerk. Het orgel werd aan de kerk geschonken door Henk Stoel, een inwoner van de stad Kampen. Het instrument heeft 29 registers: 12 op het Hoofdwerk, 10 op het Bovenwerk, 6 op het Pedaal.
Het 29ste register is een Klaroen, die boven op het dak van het Bovenwerk is geplaatst. De Klaroen wordt bespeeld via een derde klaviertje (vanaf c1), ‘Récit’ genaamd.
Orgelkas
De kas is zodanig gemaakt, dat alles wat aan resonantie wordt ontwikkeld door het pijpwerk in de kas wordt versterkt en omgezet in klank. Dat gebeurt o.asp. doordat de eikenhouten panelen aan de zijden dunner zijn dan in het midden, de constructie zeer hecht is en naar onderen toe een oplopende matenreeks is gehanteerd.
Windlade
Bovenwerklade
De windlade is geen apart onderdeel in het orgel, maar een deel van de kas! De windlade is de krans. De bovenkas staat op de windlade. Er zijn nauwelijks conducten aangebracht, want ook de meeste frontpijpen staan op de lade. Windtechnisch allemaal zeer economisch, maar met name komt dit het rendement van omzetten van resonantie in de klank ten goede.
Pijpwerk
Voor het pijpwerk heeft het Bader-orgel van de St. Walburgiskerk in Zutphen als voorbeeld gediend. Het oude pijpwerk is wetenschappelijk onderzocht en op basis daarvan is het pijpwerk voor Kampen op dikte gegoten en gehamerd. Daarna zijn de hamerslagresten van de frontpijpen verwijderd en zijn deze voorzien van tinfolie.
De pijpen zijn gemaakt zonder kernsteken. Eerst ‘spuckt’ dat soms nog wat, maar dat gaat ook weer vanzelf weg. Het geluid is enorm draagkrachtig, maar toch niet luid. Ook de tongwerken zijn zonder lood- of leerbeleg gemaakt.
Windvoorziening
De longen van het orgel in de kelder
Onder het orgel is een kelder gemaakt waarin de hele windvoorziening is ondergebracht. Twee met elkaar verbonden keilbalgen vormen de longen voor dit orgel.
Klankconcept
De klank van het koororgel heeft zijn uitgangspunt in het midden van de zeventiende eeuw, dat behoeft het spelen van muziek uit andere perioden niet uit te sluiten.
Het orgel bezit een rijk klankpalet: een groot plenum op het Hoofdwerk, aangevuld met een 16-voets Quintadeen en een 16 voets Fagot die de ‘Gravität’ aan de klank toevoegen, en een kleiner, minder uitgewerkt plenum op het Bovenwerk. Daarentegen biedt het Bovenwerk weer een rijkere schakering aan fluitregisters in verschillende bouwwijze en mensuren. De keuze voor de tongwerken mensuren is vooral ingegeven door de 18e eeuwse traditie, ook de Cornet kan aan deze klankwereld worden toegeschreven. Het Pedaal verenigt de basfuncties, continuo- en solospel in zich, binnen een beperkte dispositie. Als een extra feestelijke toegift kan tenslotte de Klaroen ten gehore worden gebracht.
Stemming
Het nieuwe orgel is qua stemming niet afgestemd op het Hinsz-orgel. Samenspel is dan ook niet mogelijk. Het is hier ook geen cultuur geweest om twee of meer orgels, zoals in zuidelijke landen, in vraag en antwoordspel te laten klinken. In de Bovenkerk is gekozen voor een op zichzelf staand instrument dat geschikt moet zijn om met andere instrumenten te kunnen samenspelen. Het Hinsz-orgel is een orgel uit een heel andere tijd, de galantere tijd. Dat Hinsz-orgel is gewoon een fantastisch bezit, maar het is een andere mooie vrucht dan die uit de renaissance. Het is vanuit een ander denkbeeld gemaakt.
De volgende geluidsfragmenten geven een indruk van de klankrijkdom van het Reil-koororgel.
Partita ‘Sei gegrüsset, Jesu gütig’ (BWV 768) – J.S. Bach
Variatie 2: Praestant 8′ van Hoofdwerk
Variatie 4: Holpijp 8′ van Hoofdwerk
Variatie 10: Holpijp 8′ (linkerhand) van Hoofdwerk.
Gedekt 8′, Roerfluit 4′, Nasard 3′ van Bovenwerk. Subbas 16′ van Pedaal. Pedaal gekoppeld aan Hoofdwerk en Tremulant aan.
Fantasie en fuga in g (BWV 542) – J.S. Bach
Fuga: Praestant 8′, Octaaf 4′, Quint 3 en Octaaf 2′ van Hoofdwerk.
Quintadeen 8′, Gedekt 8′, Prestant 4′, Octaaf 2′, Mixtuur 3-4 st. van het Bovenwerk. Subbas 16′, Octaaf 8′, Octaaf 4′ Nachthoorn 2′ en Trompet 8′ van het Pedaal. Pedaal is gekoppeld aan Hoofdwerk en Bovenwerk en Hoofdwerk is gekoppeld aan Bovenwerk.
De muziekfragmenten zijn afkomstig van de CD ‘HET REIL KOORORGEL’ door Ab Weegenaar, de huidige organist van de Bovenkerk. Meer CD’s met muziek van het Reil-orgel vindt u op zijn homepage: www.abweegenaar.nl.
Over het oudste orgel,thans het Hinsz hoofdorgel, is niet veel met zekerheid te zeggen. Wel wordt aangenomen dat de Bovenkerk tussen 1520 en 1523 in het bezit kwam van een groot orgel gebouwd door Johan van Kovelens (of J. van Covelen). Het oudste pijpwerk in het orgel (vooral de fluiten 4′ en 2′ van het Bovenwerk) is waarschijnlijk afkomstig van Jan Morlet (1629).
In 1676 voltooide Jan Slegel een nieuw orgel, waarbij hij materialen uit het oude orgel gebruikte. In de jaren 1694-1712 voerde Johan Duyschot enkele wijzigingen door en had het orgel in onderhoud.
Nieuwe kas
Albertus Anthoni Hinsz verrichtte in de jaren 1741 – 1743 uitgebreide werkzaamheden aan het orgel: hij ontwierp een nieuwe kas, vernieuwde alle windkanalen, de laden en het regeerwerk. Tevens werd bij deze gelegenheid de bestaande dispositie enigszins uitgebreid. Het werd hierdoor het grootste orgel dat door Hinsz werd gemaakt.
In de jaren 1788/1790 brachten H.H. Freytag en F.C. Schnitger Jr. een vrij pedaal van 8 stemmen aan en voegden een Borstwerk van 4 stemmen toe, dat bespeelbaar was vanaf het Bovenwerk-klavier. De Dulciaan 8′ van het Rugwerk plaatsten zij op dit nieuwe Borstwerk, op de vrijgekomen plaats in het Rugwerk kwam een Fagot 16′.
Eigen klavier
Gedurende de negentiende eeuw werkten de orgelmakers Van Gruisen, Scheuer en Naber aan het instrument. In 1866 gaf de Kamper orgelmaker Zwier van Dijk het Borstwerk een eigen klavier. Tevens voegde hij enige stemmen toe.
De grote restauratie van het hoofdorgel (van 1967-75) werd uitgevoerd door orgelmakerij Bakker & Timmenga te Leeuwarden. De belangrijkste vraag was welke dispositie als uitgangspunt moest worden genomen: die van 1790, of die van voor 1866. Men heeft uiteindelijk gekozen voor een oplossing waarbij het mogelijk is gebleken acht registers van omstreeks 1820/1866 te handhaven.
In 2000 is het instrument “gerevitaliseerd” door de Orgelmakers Gebr. Reil. Het gehele orgel is schoongemaakt en op aanspraak en egaliteit gecontroleerd. Zij hebben alle 7 keilbalgen aangesloten op de windmachine. Voorts zijn de mechanieken zorgvuldig bijgesteld en hebben zij waar nodig reparaties verricht. Het gehele project is in nauwe samenwerking verricht met de Rijksorgeladviseur, dhr. Rudi van Straten.
Op de pagina ‘Speeltafel en dispositie‘ treft u een overzicht van de uitbreidingen en restauraties van het orgel met betrekking tot de speeltafel en dispositie. Verder is een aantal klankdemo’s beschikbaar waarbij u de verschillende registraties kunt beluisteren.
Uit ‘Orgels en organisten in Kampen’ – W.D. van der Kleij en W.H. Zwart (1995). Met toestemming van uitgeverij IJsselacademie uit Kampen overgenomen. Zie de website www.ijsselacademie.nl voor meer informatie.
